Z epitetami spotykamy się nie tylko w szkole na języku polskim, ale także na co dzień. Można nawet powiedzieć, że mamy z nimi do czynienia niemal na każdym kroku. Czy zastanawiamy się nad nimi? Czy wiemy, czym jest epitet? Pora to sprawdzić i znaleźć odpowiedzi na wszelkie najbardziej nurtujące nas pytania.
Czym jest epitet?
Nie możemy postąpić inaczej niż rozpocząć swoje rozważania od poznania definicji epitetu. Zgodnie z definicją, która jest ogólnodostępna, jest to rzeczownik. Jednak zastanówmy się, co to tak naprawdę znaczy. Zanim poślemy epitetowi kilka bardzo dosadnych epitetów, a więc wyzwisk, ponieważ potocznie na epitety mówi się obelgi, to spróbuj poznać je nieco lepiej i jednocześnie sobie przypomnieć najważniejsze informacje na ich temat.
Po co w ogóle epitety były wymyślone? Czy rzeczywiście były one potrzebne? Gdyby nagle ze wszystkich książek poznikały wszelkie epitety, to wiele z nich czytałoby się zdecydowanie trudniej. Czy potrafisz sobie to wyobrazić? Przykładem może być wszystkim znane “Brzydkie kaczątko”. Jakby nie było, użyty epitet bardzo dużo mówi czytelnikom o głównym bohaterze. Bez epitetów postacie, a także zjawiska straciłyby totalnie sens. Trudno byłoby także czytać książki bez określeń kolory. Trudno sobie wyobrazić bez określenia barwy dane sytuacje. Chyba nie trzeba nikomu w dalszym ciągu tłumaczyć, jak bardzo ważne są epitety i jaką istotną rolę odgrywają w życiu każdego z nas.
Wróćmy jeszcze jednak na moment do definicji epitetu. Wyjaśnienia te należy rozpocząć od tego, od czego się wzięło to słowo. Okazuje się, że wzięło się z języka greckiego, a konkretnie od słowa “epitethon”. Słowo to oznacza przydawkę, a więc dobrze nam znaną część zdania, która to określa rzeczownik. Najprościej to wszystko wyjaśnić w ten sposób, że epitet jest wyrazem, który określa rzeczownik. Epitet tak naprawdę może modyfikować znaczenie samego rzeczownika, jak na przykład “gorzka sława”. Może jednak go także zmieniać. Tutaj świetnym przykładem jest “suchy basen”.
Warto także zaznaczyć, że epitet jest przymiotnikiem, rzeczownikiem lub imiesłowem. Niezmiernie ważną informacją jest również to, że epitet może być bardziej wyszukany i jednocześnie opisywać daną osobę lub zjawisko na przeróżne sposoby, ale może być również prosty i bardziej powściągliwy. Nic tak dobrze nie robi na zrozumienie epitetów, jak podanie kilka przykładów. Oto one: niezadowolony mąż, płaczące dziecko, chłodny wiatr, mocny deszcz, wyraźny kolor, stłumione emocje, turkusowe jezioro, wakacyjny wypoczynek, szalony aktor, grzeczny pies, smaczna zupa, wypalone łąki oraz leśny mech.
W jaki sposób rozpoznać epitet?
Epitet tak naprawdę ma z reguły formę przymiotnika. Jak każdy wie, a przynajmniej powinien – przymiotnik jest częścią mowy, która to odpowiada na pytania: jaki, jaka i jakie? Przykłady epitetów, które są wyrażone przymiotnikiem to, chociażby: zielone osiedle, przepiękny dom, ruchliwa ulica, czy też niegrzeczne dziecko.
Każdy z nas powinien także wiedzieć, że epitet może mieć również formę imiesłowu. Tutaj wydaje się to już bardziej skomplikowane, ale po zapoznaniu się z poniższym wyjaśnieniem, zmienimy zdanie. Epitet może mieć formę imiesłowu przymiotnikowego czynnego oraz biernego. Zacznijmy od tego pierwszego. Imiesłów przymiotnikowy czynny dotyczy czynności, którą ktoś aktualnie wykonuje. Jak to rozumieć? Przykładami jest pachnący kwiat, a także latający dywan.
Jeśli chodzi o imiesłów bierny, to imiesłów przymiotnikowy bierny dotyczy bezpośrednio przedmiotu czynności. Przykładami może być zaczytany, ukryty czy też pochwalony. Przykłady epitetów, które są wyrażone biernym imiesłowem to: podarta bluzka lub zapisany notatnik.
Tak naprawdę czynny imiesłów od biernego może bez problemu rozróżnić. Wszystko za sprawą końcówek tychże form. Czynne imiesłowy są zakończone na -ce, -ca, -cy, a z kolei imiesłowy bierne to końcówki -ta, -ty, -te, -na, -ny, -ne. Chyba każdy po tym podsumowaniu stwierdzi, że to jednak bardzo łatwe jest, prawda?
Najrzadziej mamy do czynienia z sytuacją, gdy epitet jest wyrażony przy pomocy rzeczownika. Jak każdy wie, rzeczownik jest częścią mowy, która odpowiada nam na pytania, kto oraz co. Przykładami epitetów, które są wyrażone rzeczownikiem (dokładniej jeden rzeczownik opisuje drugi rzeczownik) to: flaga Hiszpanii, cud dziewczyna, matka Polka. Pewnie każdy z nas spotkał się z tego typu określeniami.
Jakie wyróżniamy rodzaje epitetów?
Środki stylistyczne, które są nazywane epitetami, dzielą się tak naprawdę na kilkanaście rodzajów. Możemy się spotkać z następującymi rodzajami epitetów:
– epitety metaforyczne – mamy z nimi do czynienia, gdy wyraz, który określa, zyskuje nowe, metaforyczne znacznie. Przykładem może być, chociażby gorzki uśmiech.
– epitety stałe – zawsze się odnoszą do tej samej postaci, zjawiska lub rzeczy. Przykładami może być boski Achilles, sowiooka Atena, a także gromowładny Zeus.
– epitety złożone – składają się z dwóch wyrazów. Mowa przykładowo o miodoustym pochlebcy, czy też czekoladopodobnym produkcie.
– epitety podmiotowe – epitety te są nazywane epitetami uczuciowymi. Wyrażają one stosunek emocjonalny do opisywanego zjawiska, rzeczy lub osoby. Świetnym przykładem jest ulubiony bohater, ukochana córeczka, czy też oszałamiająca uroda.
– epitety tautologiczne – te epitety z kolei wyrażają coś, co wynika bezpośrednio z określanych właściwości przedmiotów. Może to być masło maślane, lodowate mrożonki, a także słodka czekoladka.
– epitety dynamiczne – ten rodzaj epitetów opisuje ruch danej postaci, rzeczy lub zjawiska. Może to być ruchliwa wiewiórka lub szybujący latawiec.
– epitety przedmiotowe – epitety te mają za zadanie uwydatniać cechy danego przedmiotu jednocześnie bez stosunku emocjonalnego. Przykładami jest biały śnieg, czerwona róża, a także twardy orzech.
– epitety barokowe – jak można się łatwo domyślić, te epitety pochodzą z utworów właśnie z czasów baroku. Są bardzo mocno rozbudowane, a także wyszukane.
– epitety statyczne – są przeciwieństwem poznanych już epitetów dynamicznych. Opisują tak naprawdę bezruch danej postaci, rzeczy lub zjawiska. Przykładem może być nieruchomy element.
– epitety parzyste – składają się z dwóch (w przypadku epitetów parzystych), a także z więcej (w przypadku epitetów wielokrotnych) określeń. Mowa przykładowo o “dzieciństwie sielskim anielskim”, “młodości górnej i durnej”, a także “łzach czystych i rzęsistych”.
– epitety zdobiące – można się spotkać także z nazwą epitetów dekoratywnych. Tak naprawdę są to określenia powszechnie utarte. Przykładem jest złote serce, zimny grób, a także słodka zemsta.
– epitety superlatywne – ten rodzaj epitetów to takie, które określeniami przypisują pewną cechę w stopniu możliwie najwyższym. Przykładem jest najsilniejszy wiatr, najpiękniejsza dziewczyna, a także najbrzydsze dziecko.
Okazuje się, że to jeszcze nie koniec rodzajów epitetów. Musimy jeszcze wspomnieć o epitetach barwnych, a więc tych, dzięki, którym wiemy, co jaki ma kolor. Mogą to być piwne oczy, turkusowy płaszcz, a także zielone drzewa. Nie sposób nie wspomnieć o obraźliwych epitetach. Są to już wspomniane na samym początku epitety.
Epitety – jaką rolę pełnią?
Gdy już wiemy, w jaki sposób rozpoznać epitet, to możemy odpowiedzieć teraz sobie na pytanie – jaką rolę epitety pełnią w otaczającej nas literaturze. Jeśli masz jakieś wątpliwości, gdy czytasz wiersz lub kryminał, to spróbuj sobie wszelkie epitety skreślić i sprawdź, czy dany utwór będzie wtedy lepiej zrozumiały, a także przyjaźniejszy w odbiorze. Raczej w to wątpimy.
Funkcją główną epitetów w zdaniach jest tak naprawdę określenie oraz wpłynięcie na wyraz, przed którym on stoi. Możemy tak naprawdę bez żadnego problemu poszerzać wiedzę na jego temat. Mowa o pomazanym obrazie, żółtych kwiatach, szerokich nogawkach. Bez żadnego problemu może tylko określać sam stosunek mówiącego. Świetnymi tego przykładami jest “bezsensowny pomysł”, “zły człowiek”, a także “nudny film”. W co po niektórych przypadkach epitety jedynie służą samej ozdobie. Wówczas ich zadaniem jest skuteczna rozbudowa wypowiedzi, a także nadanie jej wydźwięku bardzo emocjonalnego.
Jak widać na powyższym, epitety pełnią sporo ważnych funkcji. Gdy kiedykolwiek nas denerwowały, to musimy sobie przypomnieć o tym, że bez nich sporo czytanych treści po prostu byłoby dla nas totalnie niezrozumiałe. Trudno byłoby nam sobie coś wyobrazić i poczuć na tyle, aby wszystko było jasne. Epitety były, są i będą. Co do tego nie mamy kompletnie żadnych wątpliwości. Ich funkcja jest niebywale ważna i nie należy z tym dyskutować.
Powyżej wszystko zostało bardzo dokładnie wyjaśnione, a więc dalsze pochylanie się nad epitetami nie ma sensu. Warto jedynie zaznaczyć, że literatura bez nich nie miałaby najmniejszego sensu. W szkołach wielu uczniów się ich obawia. Na lekcjach języka polskiego wydają się dziwnie tłumaczone. Tak naprawdę mamy wrażenie jakby nauczyciele naszego ojczystego języka specjalnie, jeszcze bardziej komplikowali sposób przekazywania wiedzy. Jest to totalnie niezrozumiałe.
Zgodzimy się z tym, że język polski jest jednym z trudniejszych języków, ale tak naprawdę wszystko jest do zrozumienia. Bardzo ważne jest przykładanie się do przedstawianej wiedzy, dobry nauczyciel, także regularne ćwiczenia. Bez dwóch zdań trening czyni mistrza i to chyba w każdej dziedzinie. Z każdą kolejną chwilą czujemy się jeszcze lepsi i dodatkowo nas to motywuje.
Gdy poznamy wszystkie części mowy i nauczymy się ich właściwie stosować, to tak naprawdę będziemy jeszcze lepiej się wypowiadać. Pomocne jest także czytanie książek, które jeszcze bardziej urozmaicają nasze słownictwo. Bogate słownictwo zawsze jest bardzo ważne i im bogatsze, tym lepiej. Epitety w nim odgrywają naprawdę istotną rolę. Jeszcze raz na sam koniec pragniemy zaznaczyć, że niemożliwe jest wręcz ich pominięcie i usuwanie. Często się nimi posługujemy i jak najbardziej jest to poprawne i godne pochwały. Warto także dzieciom wpajać od najmłodszych lat, jak ważne są epitety w ich wypowiedziach i literaturze.